3. bölüm kitap özeti:                         

                                                                        YAZMA EĞİTİMİ

Yazma Eğitiminin Tarihçesi:

Yazma eğitiminin tarihi Radke ve Comenius adında iki kişi dil öğretimi kapsamında çocukların anlatmak istediklerini yazı bir şekilde ifade etmelerini istemişlerdir. Rudolf Hildebrand da bu konuda bazı prensipler ortaya koymuştur.

Dünyada eğitim alanında olan gelişmeler Tanzimat Dönemi’nde yazma dersi önem kazanmıştır. Bu dersin amacı öğrenciyi aktif kılmak ve öğrencilerin fikirlerini ifade etmesini sağlamaktır. Yazma dersi için öğrencinin ilk önce öğrencinin motor becerilerinin ardından da bilişsel becerilerinin gelişmesi gerekir. Bir diğer boyutu da yazıyı düzenleme boyutudur. Bu konuda öğretmenlerin öğrencilerine zaman ayırması gerekir.

Yazı çalışmasına başlamadan önce yazmak için bir hazırlık yapmak gerekir. Yazma amacı belirlenir ve bu amaca yönelik uygun teknik ve yöntemler uygulanır. Her şeyden önce yazılacak konu ilgili öğrencinin bilgi sahibi olması, yaşantı, tasarı ve hayallerinin olması gerekir. Bunlar özgün ürünler üretebilmek için şarttır. En önemlisi de okumadır. Okumadan belli bir doygunluğa erişmeden öğrencinin yazması beklenemez. Yazma becerisinin gelişmesi için öğretmen egzersiz yaptırmalı ve öğrencilerine geri dönütler vermelidir.

YAZMA EĞİTİMİNİN İLKELERİ:

·         Yazma eğitimi bir süreç gerektirmektedir. Bir anda gelişebilecek bir beceri değildir.

·         Öğrencinin yazılacak konuya hazır olması gerekir.

·         Öğretmenin görevi öğrenciyi aktif kılmak ve onun gideceği yönü işaret etmektir.

·         Öğrenci tek bir konuda yazmaya mahkûm edilmemeli, ona konu seçebilme hakkı tanınmalıdır.

·         Farklı metin türleri üzerinde yapılan yazı çalışmaları, yazma becerisinin gelişmesine yardımcı olacaktır.

·         Öğretmen yazma eğitimini not vermek amaçlı yapmamalı, öğrencinin gelişmesi için yazma becerilerine yönelik sorunları takip etmesi ve yanlışları düzeltmek adına onlara rehber olmalıdır.

·         Yazı, yazı yazarak öğrenilen bir beceridir.

·         Öğrencilerin özgün ürünler ortaya koyabilmesi için kendi duygu düşünce, yaşantı ve deneyimlerinden yararlanmaya yönlendirilmelidir.

·         Dil bilgisi kurallarını yazma becerisi içinde kazandırılmalıdır ve hemen uygulamaya geçilmelidir.

·         Öğrencilere bol bol yazı etkinlikleri, egzersizleri yaptırılmalıdır.

·         Farklı metin türleri ile yazmanın zevkli yönlerini keşfetmeleri sağlanmalıdır.

·         Öğretmen de öğrenciyle yazarak ona rol model olmalıdır.

·         Öğrencinin yazı yazmaya istekli olması sağlanmalıdır.

 

Yazma Eğitiminin Amaç ve Önemi:

 Öğrencilerin kendini yazı ile ifade edebilmesi için yazma eğitimi verilmektedir. Yazı ile ifadenin insan hayatında büyük bir önemi vardır. Özellikle de eğitim ve öğretim için önemli bir araçtır. Yazma eğitiminin amacı yazma becerisini kazandırmaktır. Bu beceri ile öğrenciler duygu ve düşüncelerini yazı ile ifade edebilme, dili iyi kullanma becerisine sahip olma, yazmayı kendi için bir ifade aracı olarak kullanma, yaratma becerisini geliştirme, doğru yazma tekniklerini kullanabilme, farklı yazı türlerini tanıma, kâğıda döktüklerine belli bir düzen verme, yazıyı giriş, geliştirme ve sonuç gibi bir düzene göre geliştirebilme, oluşturduğu metne uygun başlık bulabilme, tartışan, eleştirel metinler kaleme alabilme, oluşturulan ya da oluşturduğu metni gözden geçirip düzen verme alışkanlığı edinme, yazma alışkanlığını okul ile sınırlandırmayıp bütün hayatında kullanabileceği bir beceri haline getirebilme becerileri yazma eğitiminin amaçlarıdır. Bu beceri ile yazılı bildirme yönünden, yazı türlerine alışma yönünden, yaratıcı yazılar yazma yönünden, bilgi toplayarak yazma yönünden, anlatım yönünden, noktalama ve yazım yönünden, düzeltme ve değerlendirme yönünden kazanımlar elde edilir.

Yazma Eğitiminin Sorunları:

Öğrencilerin sınıf düzeylerine göre kazanması gereken beceriler vardır. Kazanması gereken yaşta kazanmadığı beceri ilerleyen sınıf düzeyleri için bazı sorunlar oluşturmaktadır. Bu sorunlar:

Dikkati toplayamamaya ilişkin sorunlar vardır. Yazmaya başlayamamak, yazma sırasında dikkati toplayamamak, okunaksız yazmak dikkati toplayamamaktır. Yazı kâğıda dökülürken, yazı çizgilerine dikkat etmemek, harf, kelime, cümleler arasında bulunması gereken boşluklara dikkat etmemek, hecelemede yanlışlar yapmak, organizasyona yönelik yanlışlar yapmak da yazı eğitimi için bir sorundur. Aşamalara ilişkin sorunlar da metnin tutarsızlığı ile ilgilidir.  Hafıza sorunları da zayıf bir kelime dağarcığına, kelimelerin yanlış yazılmasına, dil bilgisi ve yazım hatalarını içermektedir. Gelişigüzel cümleler kurma, zayıf kelime dağarcığı, yazılanı tekrar okumamaya dayanan sorunlardandır.  Son olarak psikomotor sorunlar da vardır. Bunlar el becerisi ile alakalıdır. Kısa paragraf, cümleler oluşturma, yavaş yazma, kalem tutmada zorluk gibi sorunları içermektedir.

Yazma Becerisi Öğretimi:

Yazma becerisi eğitim gerektiren bir beceridir. Konuşma becerisi gibi çevre etkileşimi ile kazanılacak bir beceri değildir. Yalnızca okulda alınan eğitimle bireyin yazma becerisinin gelişmesi için yeterli değildir, bireyin bireysel çabası da önemlidir. Aynı zamanda öğretmenlerin yazma eğitimine yönelik bilgi, beceri ve tutumları da önemlidir.  Teknolojinin de ilerlediği günümüzde yazı iletişim aracı olarak kullanılmaktadır ve geliştirilememiş bir beceridir. İletişim konuşarak ve yazarak gerçekleştirilir. Her şeyden önce yazma için öğrencilerin yazım ve dil bilgisi kurallarını iyi bilmesi ve düşünceyi geliştirme yollarını iyi bilmesi gerekir. Aynı zamanda yaratıcılık da gereklidir, güzel yazı yazmak için. Çokça etkinlik yapılması bu becerinin gelişimine katkı sunacaktır. Bireylerin duygu ve düşüncelerini ifade edebilmek içinde zihinde yapılandırmaları gerekir. Bu yaparken de sözcük, cümle ve paragraf düzeyinde metin oluşturabilecek yetkinliğe erişmiş olması gerekir.

 

Yazma Çalışmalarının Niteliğine Etki Eden Sözcük, Cümle ve Paragrafların Özellikleri:

Sözcük: Yazının, cümlenin anlamlı en küçük ögesidir. Sözcük dağarcığının gelişmesi iyi bir yazı için gereklidir. Düşüncelerin zenginleşmiş olması sözcük gelişimine katkı sunacaktır.

Cümle: Sözcüklerin anlamlı bir şekilde mantıksal bir düzlemde sıralanmış hali cümledir. Bir cümle dil bilgisi kurallarına uygun olmakla beraber duruluk, uygunluk, yalınlık, açıklık, çeşitlilik vb. özelliklerini de içinde bulundurması gerekir. Devrik cümleler de vardır. Devrik cümle öyküleyici metin türlerinde anlatımı zenginleştirmek için sıkça kullanılır.

Paragraf: Yazıyı meydana getiren parçaların birleştiği yapıdır. Cümlelerden, sözcüklerden, düşünce birimlerinden oluşmuş, bir arada bulunan,  metni oluşturacak olan bir gruptur. Yazının minyatürü niteliğindedir. Paragraflar bir düşünceden doğduğu için hepsinin bir ana fikri vardır. Ana fikre göre paragrafların uzunluğu kısalığı belirlenir. Yazarın anlatmak istediği konuya, düşünceye göre belirlenen uzunluğun belli bir uzunluk, kısalık ölçütü yoktur. Yazar yazıya giriş paragrafı ile başlar. Burada yazarın görevi okuyucuyu yazıya çekme, anlatacakları hakkında ön bir tanıtım yapmaktadır. Giriş paragrafını gelişme paragrafı takip eder. Burası yazının en can alıcı noktasıdır. Yazar düşünceyi geliştirme yöntemlerinden de yararlanarak anlatmak istediklerini anlatır. Ardından geçiş paragrafı takip eder gelişme paragrafını. Başlangıçta yapılan giriş ile sonuç paragrafında sonuca bağlayacak olan yazı için bir körü görevi görür ve anlattıkları arasında bağlantı kurar. Son olarak sonuç paragrafında yazar, anlattıklarını toparlar, açık ve net bir şekilde ifadelerde bulunur. Sonuç paragrafı her yazıda bulunmak zorunda değildir.

Anlatım için cümle temel öğedir. Bu nedenle cümlelerin niteliğinin iyi olması gerekir. Dil bilgisi kurallarına uygunluğu bu nitelik için önemlidir. Ardından cümleler arası kurulan bağlantı anlamsal bir bütünlük oluşmasını sağlar. Anlatım gücünü artırmak adına bağlantıların iyi kurulmuş olması gerekir. Cümleler ve kavramlar arası bağlantıyı geliştirmek için; bir önceki cümlede yer alan sözcük veya sözcük öbeklerinin ardından gelen cümlede tekrar edilmesi,  cümlede bulunan kavaram ya da sözlerin yerine onlara denk gelen adılların kullanılması, cümle başı bağlaçlardan yararlanılması ile bağlantılar geliştirilir.

 Paragraflar arası bütünlüğü geliştirmek için de: Paragrafın bir konu üzerinde ama sınırlandırılmış konu üzerinde kurulmuş olması gerekir. Paragraf içerisinde yer alan bütün cümleler konu ile ilgili olmalıdır. Aynı zamandan ana düşünceden uzaklaşılmasına neden olan bütün cümlelerden uzak durulmalıdır. Paragrafı geliştirmek için ortaya koyulan yazı ile ilgili örneklerle yazı geliştirilir. Yaşantı, deneyim, hikâyeler ile paragraf zenginleştirilir. Sınıflandırmalar, tanımlamalar, benzerlikler, farklılıklar ve karşılaştırmalar ile yazı geliştirilir. Sebep-sonuç ilişkileri ve alanında uzaman kişilerin yapmış oldukları açıklamalar ile de yazı geliştirilir.

Giriş paragrafı, okurun ilgisini çekmek adına önemlidir. İlgiyi çekebilmek için betimleme, karşılaştırma, diyaloglar ve deyim, atasözü, fıkra ile okurun dikkati çekilebilir.

 

Bir paragrafın tutarlı olabilmesi anlamsal ve mantıksal açıdan doğru bir sırayı takip etmesi gerekir.  Bunun için de uygulaması gerekenler vardır:

·         Olayları ve olguları oluş sırasına göre oluşturmak

·         Önem aşamasına göre sıralamak

·         Genelden özele doğru sıralama

·         Özelden genele doğru sıralama

Belirlenen Bir Konu Hakkında Yazıya Başlamadan Şu Konularda Bilgi Sahibi Olunmalıdır:

Yazmaya başlamadan evvel yazı planı yapılır. Plana bir amaç belirlenir. Amaç kapsamında konu işlenir. Ana düşünce yazının ilk paragrafında verilir. Çünkü yazı ana düşünce etrafında şekillenecektir. Konu cümlesi verilir, konunun tanımlandığı bölümdür. Ana düşünceyi destekleyecek yardımcı düşünceler ana düşüncenin daha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır. Gelişme paragrafı kapsamında ayrı bir paragrafta verilir. Son kısımda ise verilmek istenen mesaj veya öğütlere yer verilir.

Yazma Öğretiminde Teknikleri Uygulama Süreçleri:

Yazma öğretiminde öncesinde, esnasında ve sonrasında yapılması gereken etkinlikler vardır. Yazma öncesi aşamada öğretmen konuyu belirler, konuyla ilgili sözcükler ve dil bilgisel konularda açıklamalar yapar ve ilk paragrafı öğrenicilerin de katılımıyla tahtaya yazar. Öğrenciler yazma öncesi aşamada yazacağı konu hakkında düşünür, kime hitap edeceğine karar verir, bildikleri yoklar, hangi dil bilgisi yapılarını kullanacağına karar verir. Yazma esnasında öğretmen konu hakkında sorular sorarak öğrenciyi konuyu düşünmeye sevk eder ve öğrenciyi aktif kılar. Öğrenciler yazarken yanlarında bulunur, sordukları soruları cevaplar. Öğrenci yazma esnasında verilmiş olan dil yapılarını ve sözcükleri paragrafta kullanır, sözcüklerden faydalanır. Yazma sonrası etkinliklerde öğretmen ilk paragrafın ardından öğrencilerin oluşturulduğu paragrafları sınıf tahtasında örnekler. Öğrenciler ise fikirleri hakkında tutarlı olup olmadığını düşünür, bildiklerini tam bir şekilde yansıtıp yansıtamadığını kontrol eder, konuya mutabık sözcük, deyim ve dil yapılarını kullanıp kullanmadığını kontrol eder, yazığı metnin giriş, gelişme, sonuç şeklinde sıralayıp sıralamadığını kontrol eder. Noktalama ve yazım kurallarına uyup uymadığını kontrol eder ve yanlışlarını düzeltir. Son olarak da ortaya koyduğu metnin temiz ve düzenli olup olmadığını gözden geçirir.

Yazma Becerisini Kazanma:

Yazma tekniklerini öğrencilere kazandırmak için yazma öncesi, yazma ve paylaşmadan oluşan uygulama süreçleri vardır. Yazma öncesinde planlama teknikleri uygulanır. Burada öğrencinin niçin yazacağını, ne yazacağını, hangi amaçla yazacağı belirtilir. Öğrencinin konu hakkındaki ön bilgileri harekete geçirilir. Yazma aşamasında metinleştirme yani bir taslak oluşturulur. Burada metni yapılandırma, uygun sözcükleri seçme ve cümle düzenlemeleri yapılır. Ardından yazma aşamasında gözden geçirme yani oluşturulan taslak düzenlenir. Anlam ilişkilerine dikkat ederek metin bağlantıları kurulur, düzenlenir ve dil bilgisi, yazım noktalama kurallarına uygunluk gözden geçirilir. Son olarak metin okurla buluşturulur. Ardından da metin değerlendirilir.

Yazma Becerisinin Geliştirilmesi:

Öğretim süreci kazanma ve geliştirme aşamalarından oluşur. Kazanım aşamasında öğrenci,  gerekli bilgiler öğrenilir ve belli bir düzeyde beceriler kullanabilecek seviyeye gelir Geliştirme aşamasına geçen öğrenci, kazandığı beceriyi etkili bir şekilde yazılı anlatımda nasıl kullanacağını öğrenerek, yazı türleriyle pratik kazanarak kendini bu beceride geliştirir. Yazma becerisinin kazandırılması zaman alır. Bu süreçte öğrencilerin duygu, düşünce, fikir ve hayal gücü bakımından öğrencinin belli bir aşamaya gelmesi gerekir. Duygu, düşünce, gözlem ve yaşantılarını zihinde canlandırma, mantıksal bir sırada ifade edebilme, ifade ettiklerinin açık ve anlaşır olması gerekir. Öğrencinin yazmaya istekli oluşu, hazırbulunuşluk düzeyi yazmanın gelişmesini etkilemektedir. Aynı zamanda giriş, gelişme, sonuç sırasında metni kaleme alması ve anlatım tekniklerinden yararlanması sağlanmalıdır. Yazı becerisinin gelişim sürecinde öğrencilerin güdülenmesi, cesaret verilmesi gelişime katkı sunacaktır. Bu da öğrencinin isteyerek yazması neticesinden özgün ürünler ortaya koymasını sağlayacaktır.

Yazma Yeteneğinin Gelişimindeki Etkili Olabilecek İlkeler:

Yazma becerisi uzun bir süreç içerinde kazanılan beceridir. Yazmanın içselleştirilmesi ve hedefe ulaşmak için göz önünde bulundurulması gereken ilkeler vardır:

à        Yazmayı sevmek ve paylaşma duygusuyla bütünleşmek.

à        Hayal gücü ve yaratıcı bir zihne sahip olmak.

à        Amacı olan, tertipli bir çalışma ortaya koymak.

à        Dilin kurallarını bilme ve dili güzel kullanmak.

à        Genel edebiyat dünyasındaki kitapları okumak.

à        Okumayı yaşam biçimi haline getirmiş olmak.

à        Gözlemlediklerine, yaşantılarına, ortaya koyulan fikirlere farklı bakış açısından bakabilmek.

à        Beğenebilmek

à        Özgün olabilmek için farklı olmaya çalışmak.

Yazma Ediminin Oluşumunu ve Gelişimini Etkileyen Unsurlar:

Bireyleri yazmada etkileyen birçok unsur vardır. Okuduğu ürünler, içinde yer aldığı çevre, sahip olduğu yetenek ve zekâ, var olan hayal gücüne ek olarak beslediği hayal gücü, mantık kurgusunu oluşturabilme gücüne sahip olma, okumak, gözlem yapmak ve imge gücü yazmayı etkileyen unsurlardandır.

Bireydeki Yazma İstek ve Hevesi:

Bazı insanlarda yazı yazmak doğal bir ihtiyaçtır. Yazmadan olamazlar. Bu istek doğuştan gelen bir yetenek ise de aldığı eğitim ve çalışmalarıyla oluşan bir arzu da olabilir.

 

Bireyin Toplumda Tanınma Arzusu, Yükselme Hırsı:

Bazı yazan bireyler tanınmak, duyulmak, anılmak isterler. Kendi sınırlarını aşmak, insanların duygularını paylaşmak, kendi duygularını insanlarla paylaşmak ister. Sanat, toplum veya misyon için de tanınmak isteyebilir. Önemli olan yazarın kendini gerçekleştirebilme çabası ile özgürleşmek istemesidir.

Topluma Hizmet Etme Gayesi:

Bazı bireyler aldıkları eğitim ve kendilerini geliştirdikleri alanlardan edindiği bilgilerle insanlara hizmet etmek isterler. Bunu da en iyi şekilde yazma ile yaparlar.

Merak Duygusu, Hayal Gücü ve İlham:

Hayal gücü ile öğrenciler farklı deneyimler ve zevkler kazanır. Merak duygusu ile keşfedecekleri özgün eserler ortaya çıkarmalarını sağlamakla beraber yazma becerisine olan isteklerini artırır. İlham yazma için şart değildir ama geldiği zaman özellikle edebi metinlerde ortaya inanılmaz sonuçlar çıkmasını sağlar.

Sözcük Dağarcığı/Kelime Hazinesi:

Kelime hazinesinin geniş olması okuduğu metni daha iyi anlamlandırabilmesini sağlar. Yazma çalışmaları için de iyi bir sözcük dağarcığı ortaya iyi bir ürün ortaya çıkarabilmesini sağlar. Kendi ifade edebilmesi için de sahip olduğu sözcük dağarcığı önemlidir.  Kelime hazinesi bakımından yoksun olan öğrenciler, yazmada, konuşmada kendini etkili bir şekilde ifade edemezler.

Yazmada Sözcük Seçimi ve Önemi:

Kelime dağarcığına sahip olmak tek başına yeterli değildir. Anlatılmak istenen konuya göre, verilmek istenen ana düşünceye göre uygun kelime seçimleri yapılmalıdır. Metne uygun olmayan, durduğu yerde bir anlam ifade etmeyen sözcükler metnin anlam akışını, tutarlığını ve bağlaşıklığını bozacaktır.

Kelime Hazinesini Zenginleştirmek İçin Neler Yapılmalıdır?

İyi bir kelime hazinesine sahip olmanın yolu okumaktan geçmektedir. Okurken anlamı bilinmeyen bir kelimeyle karşılaşınca önce bağlama göre ne anlam ifade ediyor olabileceği düşünülmelidir. Ardından anlamına bakılmalıdır.  Bu yöntemlerle kelime hazinesi gelişecektir.

Sosyal Çevre:

Yazarken içinde yer alınan çevre yazarın gelişimine katkı sunacaktır.

Beğenilen Bir Yazara Özenme veya Taklit Etme:

Yazı yazmak isteyen bir bireyin hoşuna giden bir yazarı taklit ederek yazma çalışmaları yapması gelişimine j-katkı sunacaktır.

Bitirilmeyen Kitap efsunu:

Yarım kalan bir kurguyu kendi duygu, düşünce ve hayal gücü ile devam ettirmeye çalışması da gelişimine yardımcı olacaktır.

Oluşturulan Ürüne Metinlerarasılık Niteliği Katma:

Ortaya koyulan ürüne metinlerarasılık niteliği katarak, alıntılar yaparak içerik zenginleştirilir.

Yazarlık Tutkusu:

Yazarlık tutkusu yazar olmak isteyen kişinin yegâne hazinesidir.

Yazma Becerisine Yönelik Etkilikler:

Öğrencilerden günlük tutmasını istemek, belirli gün ve haftalar için metin oluşturmalarını istemek, kendi cümleleriyle yapacakları özet çalışmaları vermek, dört temel dil becerisini de içine alan etkinliklerle çalışma yapmak, yazma planı oluşturma çalışmaları, resme, düşünceye veya filme uygun duygu ve düşüncelerini anlatan metinler kaleme almalarını istemek, günlük hayatta işlerine yarayacak olan metinler yazmasını istemek, gezi ve gözlemlerini anlatan metinler kaleme almasını istemek gibi etkinlikler yazma becerisinin gelişmesine yönelik etkinliklerdir.

Yazma Çalışmalarını Gözden Geçirme:

Amacına ulaşmış bir yazı için gözden geçirme şarttır. Yazının ilk hali taslak olacağı için yazı üzerinde çalışılmalıdır. Yazıda eksik bırakılan, yanlış olan kısımlar olabilir veya eklenmek istenen kısımlar. Bu yüzden kâğıt düzeni ile ilgili, konu, ana fikir, yardımcı düşünceler ile ilgili, planlama ile ilgili, anlatım, noktalama ve yazım kuralları ile ilgili sorunlar gözden geçirilerek metin tamamlanır.

İyi Bir Yazma Becerisi İçin Yapılması Gerekenler:

İyi bir yazma becerisi için yapılması gerekenler vardır. Her şeyden iyi bir okur olmayı gerektirir. Dilin özelliklerini, ince kıvrımlarını bilmek gerekir. Not alarak okumanın bu becerinin kazanılmasına büyük katkıları vardır. Geniş bir kelime dağarcığının varlığı, konuyu sınırlı tutabilme becerisi, planlı yazabilme yetkinliği, çekici bir başlık bulma ve açık bir şekilde yazma yetkinlikleri ile iyi bir yazma becerisi kazanılabilir. Kelimelerin uygun yerde konumlandırılması, metni gözden geçirmiş olmak da iyi bir yazma becerisi kazandırabilir.

BENZERLİK ORANI %1’DİR.