5. Bölüm kitap özeti

                                                        YAZMA ÖĞRETİMİ YAKLAŞIMLARI

Yazma Öğretiminde Yaklaşım ve Teknikler:

Yazma sürecini daha etkili kılmak ve yazma becerisini geliştirmek için, ürün merkezli ve süreç merkezli olmak üzere iki türlü yaklaşım vardır.

Ürün Temelli Yazma Öğretimi Yaklaşımı: bu yaklaşımda düşüncelerin kâğıda dökülmüş olması gerekir. Ürün temelli yaklaşımda ilk önce yazıya dair bilgiler toplanır. Toplanan bilgiler ışığında neden-sonuç ilişkisi, bir tezi savunma, karşılaştırma yapılarak kâğıda geçirilir. Önemli olan bilgidir. Öğretmen aktif, öğrenci pasif konumundadır.

Süreç Temelli Yazma Yaklaşımı:

Burada ortaya koyulan öneminden ziyade, yazmaya başlamadan önce, yazma esnası ve sonrasını takip eden süreç önemlidir. Burada öğretmen rehber rolündedir, görevi öğrenciye not vermek değil, yol göstermektir. Öğrencilere yazmayı sevdiren bu yaklaşımda öğretmen de öğrenciyle birlikte yazarak ona tol model olur.

Planlı Yazma Sürecinin Aşamaları:

Birey yazmaya başlamadan önce ne yazacağını düşünür ve konusunu belirler. Ardından bir taslak oluşturarak nasıl anlatacağına karar verir. Düzeltme aşamasında ilk kez gözden geçirir, nasıl anlattığına, eksiklerine ve fazlalıklarına bakar ve düzenlemeler yapar. Son okuma şamasında ise metnin genel yapısına bakar ve son düzenlemelerini yapar. Son düzeltmelerin yapıldığı metin, sınıf ile paylaşılır. Paylaşmasının ardından öğretmenin geri bildirim vermesiyle, öğretmenin düzelteme önerileriyle metin, son şeklini verilerek paylaşılmak istenen yerde paylaşılır.

Yazma Öğretiminde Modeller:

Dört farklı yazma modeli bulunmaktadır.

Schmidt modeli:  Şemalardan yola çıkılır. Şemaların çalışmasıyla yazma programları oluşur. Beyin yazma programını ve şemaları durdurak bilmeden harekete geçirir.

Van Galen Modeli: Sözlü olan dilin harfler yoluyla kâğıda dökülmesidir. Yazmanın zihinsel yönünü ele alan bir modeldir.

Hayes ve Flower Modeli: Yazıyı meydana getirme süreci ve zihinsel işlemleri açıklar, süreçte meydana gelen sorunlara karşı çözüm üretmeyi amaçlar. Görev- iş alanı, ön bilgi ve zihinsel süreçler olmak üzere üç bileşenden oluşur.

Yazma Öğretiminde Kullanılabilecek Bazı Teknikler:  

Yazıya başlamadan önce gerçekleşenler:

Çağrışım: düşüncenin ilk aşaması olup zihinsel işlemleri gerektirir.

Beyin Fırtınası: düşünce üretme, sorunun merkezine inmeye yarayan metottur.

Somutlaştırma:  düşüncelerin somutlaştırılması için kullanılan kelimeler ve şekilleri içerir.

Yaratıcı Yazma: Dikte etmek, yazmak ve dönüştürmeyi içerir.

Anlatma: Yazarın oluşturma aşamasında kuruluş, yapı ve anlatım görünümlerine yönelik donanıma sahip olması gerekir.

Tasvir Etme: Betimleme yapabilmek için gözlem ve değerlendirme yapmalı, buna uygun bir dil kullanılmalıdır.

Tanımlama:  Çeşitliliği olan bir yazma tekniğidir.

Deliller Getirme: Bilimsel konularda metin yazanlar için önemli bir yazma tekniğidir.

Açıklayıcı Yazma Çalışmaları:

Bilgi iletme ve sanatlı kullanma olmak üzere dilin iki türlü kullanımı vardır. Bilgi verilen metinler öğretici metinlerdir ve açıklayıcı yazma tekniği için önemli bir yerleri vardır. Açıklayıcı yazmada belli bir plan vardır; konu seçme ve kavratma, amacı ortaya koyma, ifade edileceklerin buldurtma ve düzenletme ve son olarak oluşturulan plan yazıya dönüştürülür.

Yaratıcı Yazma Çalışmaları:

Yaratıcılık insan yaşamı için önemlidir. Öğrencilere bilgi ve öğrenme maksatlı yazı yazdırılarak yaratıcılık becerisi kazandırılamaz, dış dünyanın ve iç dünyalarının zenginliklerini keşfetmeleri ve beş duyularını kullanmaları sağlanmalıdır.  Öğrencilere yaratıcılıkları ortaya koyabilecekleri çalışmalar yaptırılmalıdır. Amaç, öğrencilerin yazma yeteneğini, anlatmak istediklerini farklı bir bakış açısından kendini ifade etme becerisini geliştirmektir. Yaratıcı yazmada bir amaç vardır ve bir süreç gerektirir. Bu süreç; ön hazırlık aşaması, hazırlık aşaması, tasarım aşaması, yazma süreci ve özdenetim aşamalarından oluşmaktadır.

Yaratıcı Yazma Etkinlik Önerileri:

·         Bir resimden hareketle metin oluşturmalarını isteme.

·         Bir cümleden hareketle devamını getirmelerini isteme.

·         Sevdikleri bir hayvanlardan herhangi biri için herhangi bir türde metin yazmalarını isteme.

·         Okunmuş bir metne veya kitaba farklı bir son yazmalarını isteme.

·         Farklı türlerde bir şeyler izletip, izledikleri hakkında duygu ve düşüncelerini dile getirmelerini isteme.

·         Sınıfta hep birlikte bir hikâye yazmalarını isteme.

·         Şiir türünü hikâye türüne çevirmelerini isteme.

·         Kişileri değiştirip metni tekrardan kaleme almalarını isteme.

·         Dinlenen bir müziği yorumlamalarını isteme.

Beyin Fırtınası:

 Öğrencilerin yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmelerine yarayan bir tekniktir. Yaratıcı ve özgün fikirlerin filizlenmesini ve yeşermesini sağlayan bu teknik, öğrencilerin de sevdiği bir tekniktir. Yazı çalışması için öğretmenin önceden hazırladığı bir materyal yardımıyla, öğrencilerin duygu ve düşünce dünyalarının harekete geçirilmesini esas alan bir tekniktir. Soru-cevap tekniğinin ardından, fikirleri ve hayalleri harekete geçtikten sonra, yazma aşamasına geçilir.

Grupla Yazma Çalışmaları:

Öğretmen, öğrencilerden yazma çalışma yapmalarını istemeden önce nasıl yazmaları gerektiğini uygulamalı olarak öğretmelidir. Grup çalışmalarıyla öğrenilenler desteklendikten sonra, bireysel yazmaları istenir.

Yetizleme Çalışmaları:

Yetizleme, bir metinden hareketle yeni bir metin oluşturma çalışmasıdır. İçeriği, inceleme ve araştırmaya dayalı yazma çalışmalarında kullanılır. Bütünleyici çalışma biçiminde gerçekleştirilir. Öğrencilerin ortaya koydukları metin, yola çıktıkları metinden farklı olmalıdır. Bu farklı türlerde metin oluşturmalarını geliştirecek nitelikte bir çalışmadır.

Yetizleme çalışmalarının yürütülmesi sürecine yönelik önemli noktalar:

·         Bu etkinlik çalışması için ön hazırlık gerekmektedir ve çalışmada yararlanılan metne dair öğretmenin öğrencilere bilgi verilip öğrencilere dağıtılmalıdır.

·         Öğrencilere dağıtılan metin okunup, metne dair konuşmalar yapılmalıdır.

·         Okunan metin üzerine tartışılmalı, soru-cevap, beyin fırtınası vb. teknikler kullanılmalıdır.

·         Konudan yola çıkarak yetizleme çalışması yapılmalıdır.

·         Yola çıkılan metin kaynak niteliğindedir, öğrencilerin farklı türlerde yazılması istenir ve düşünceyi geliştirme yollarını kullanarak farklı türlerde metin oluşturmaları istenir.

·         Çalışmanın her aşamasında öğrenciye yol gösterilmelidir. Açıklayıcı yönergeler sunulmalıdır.

·         Son olarak yönergeden hareketle okunan ve tartışılan metinden yola çıkılarak yazmaları istenir.

Kümeleme ya da Salkım Oluşturma (Cluster) Tekniği:

Bu tekniğe ön hazırlık ile başlanır, dağınık duygu ve düşünceler boş bir kâğıda aktarılır. Ardından yardımcı kavramlar üretilerek, ana kavram etrafında kümeler oluşturulur. Bu kümeler, salkımlar ana kavrama oklar ile bağlanır. Ana kavram ile ilişkili olan olmayan seçilir, yeni kavramlar salkımlarla ana kavrama bağlanır. Kavramlar arası etkileşim ile yazıya hazır hâle getirilir. Ardından paragraflar yazılır ve metin oluşturulur.

Kontrollü Yazma:

Bu çalışmaya yönelik, yer değiştirme, örneğe uygun kompozisyon yazma, yeniden sıraya koyma, sorulara cevap vererek paragraf yazma, tamamlama alıştırmaları yapılabilir.

Güdümlü Yazma:

Bu çalışmaya yönelik, dikte yapma, dikteli kompozisyon, not alma, özetleme, anahtar belirleme alıştırmaları yapılabilir. Dikte çalışmaları, öğrencilerin yazım ve noktalamaya uygun yazılar ortaya koyabilme becerileri için önemlidir. Dikte çalışması, Telaffuz, sözcük dağarcığı, dinleme becerileri gelişmesine yardımcı olmaktadır.

 

Konunun Zıddını/Olumsuzunu Düşünerek Yazma:

Zıtlıklardan yararlanma tekniği öğrenciye yazmayı sevdiren bir çalışmadır. Öğrencilerin yazmaya olan çekinikliklerine karşı durumu iyileştiren bir tekniktir.

Serbest Yazma Etkinlikleri:

Bu teknikte öğretmenin vereceği yönerge ve yapacağı kontroller önemlidir. Serbest yazmada öğrenci bağımsızdır. Bu bağımsızlık ona düzensizlik tanımamaktadır. Kurallara ilişkin yazmaları gerekmektedir. Ön bir hazırlık ve tartışma aşamasından sonra yazılır. Bazen konuda öğrenciler serbest bırakılmalıdır. Bu sayede kendi duygu ve düşüncelerini özgünce ve özgürce ifade edebilirler.  Serbest yazmada amaç, kendilerini iyi ifade etmelerini sağlamak ve anlatım yeteneklerinin gelişmesine yardımcı olmaktır.

Yazma Yöntemleri Çerçevesinde Yapılabilecek Çalışmalar:

·         Anahtar sözcük yöntemi

·         Resimden hareketle yazma

·         Masal kurma yöntemi

·         Günlük yazma yöntemi

·         Eleştirel yazma

·          Tahminde bulunma

·         Serbest yazma

Benzerlik Oranı %3'tür.

Yorumlar

Bu blogdaki popüler yayınlar