5. Bölüm kitap özeti
YAZMA ÖĞRETİMİ YAKLAŞIMLARI
Yazma Öğretiminde Yaklaşım ve
Teknikler:
Yazma
sürecini daha etkili kılmak ve yazma becerisini geliştirmek için, ürün merkezli
ve süreç merkezli olmak üzere iki türlü yaklaşım vardır.
Ürün Temelli Yazma Öğretimi
Yaklaşımı: bu yaklaşımda düşüncelerin kâğıda dökülmüş olması
gerekir. Ürün temelli yaklaşımda ilk önce yazıya dair bilgiler toplanır.
Toplanan bilgiler ışığında neden-sonuç ilişkisi, bir tezi savunma,
karşılaştırma yapılarak kâğıda geçirilir. Önemli olan bilgidir. Öğretmen aktif,
öğrenci pasif konumundadır.
Süreç Temelli Yazma Yaklaşımı:
Burada
ortaya koyulan öneminden ziyade, yazmaya başlamadan önce, yazma esnası ve
sonrasını takip eden süreç önemlidir. Burada öğretmen rehber rolündedir, görevi
öğrenciye not vermek değil, yol göstermektir. Öğrencilere yazmayı sevdiren bu
yaklaşımda öğretmen de öğrenciyle birlikte yazarak ona tol model olur.
Planlı Yazma Sürecinin Aşamaları:
Birey
yazmaya başlamadan önce ne yazacağını düşünür ve konusunu belirler. Ardından
bir taslak oluşturarak nasıl anlatacağına karar verir. Düzeltme aşamasında ilk
kez gözden geçirir, nasıl anlattığına, eksiklerine ve fazlalıklarına bakar ve
düzenlemeler yapar. Son okuma şamasında ise metnin genel yapısına bakar ve son
düzenlemelerini yapar. Son düzeltmelerin yapıldığı metin, sınıf ile paylaşılır.
Paylaşmasının ardından öğretmenin geri bildirim vermesiyle, öğretmenin
düzelteme önerileriyle metin, son şeklini verilerek paylaşılmak istenen yerde
paylaşılır.
Yazma Öğretiminde Modeller:
Dört
farklı yazma modeli bulunmaktadır.
Schmidt
modeli: Şemalardan yola çıkılır.
Şemaların çalışmasıyla yazma programları oluşur. Beyin yazma programını ve
şemaları durdurak bilmeden harekete geçirir.
Van
Galen Modeli: Sözlü olan dilin harfler yoluyla kâğıda dökülmesidir. Yazmanın
zihinsel yönünü ele alan bir modeldir.
Hayes
ve Flower Modeli: Yazıyı meydana getirme süreci ve zihinsel işlemleri açıklar,
süreçte meydana gelen sorunlara karşı çözüm üretmeyi amaçlar. Görev- iş alanı,
ön bilgi ve zihinsel süreçler olmak üzere üç bileşenden oluşur.
Yazma Öğretiminde Kullanılabilecek
Bazı Teknikler:
Yazıya
başlamadan önce gerçekleşenler:
Çağrışım:
düşüncenin ilk aşaması olup zihinsel işlemleri gerektirir.
Beyin
Fırtınası: düşünce üretme, sorunun merkezine inmeye yarayan metottur.
Somutlaştırma: düşüncelerin somutlaştırılması için
kullanılan kelimeler ve şekilleri içerir.
Yaratıcı
Yazma: Dikte etmek, yazmak ve dönüştürmeyi içerir.
Anlatma:
Yazarın oluşturma aşamasında kuruluş, yapı ve anlatım görünümlerine yönelik
donanıma sahip olması gerekir.
Tasvir
Etme: Betimleme yapabilmek için gözlem ve değerlendirme yapmalı, buna uygun bir
dil kullanılmalıdır.
Tanımlama: Çeşitliliği olan bir yazma tekniğidir.
Deliller
Getirme: Bilimsel konularda metin yazanlar için önemli bir yazma tekniğidir.
Açıklayıcı Yazma Çalışmaları:
Bilgi
iletme ve sanatlı kullanma olmak üzere dilin iki türlü kullanımı vardır. Bilgi
verilen metinler öğretici metinlerdir ve açıklayıcı yazma tekniği için önemli
bir yerleri vardır. Açıklayıcı yazmada belli bir plan vardır; konu seçme ve
kavratma, amacı ortaya koyma, ifade edileceklerin buldurtma ve düzenletme ve
son olarak oluşturulan plan yazıya dönüştürülür.
Yaratıcı Yazma Çalışmaları:
Yaratıcılık
insan yaşamı için önemlidir. Öğrencilere bilgi ve öğrenme maksatlı yazı yazdırılarak
yaratıcılık becerisi kazandırılamaz, dış dünyanın ve iç dünyalarının
zenginliklerini keşfetmeleri ve beş duyularını kullanmaları sağlanmalıdır. Öğrencilere yaratıcılıkları ortaya koyabilecekleri
çalışmalar yaptırılmalıdır. Amaç, öğrencilerin yazma yeteneğini, anlatmak
istediklerini farklı bir bakış açısından kendini ifade etme becerisini
geliştirmektir. Yaratıcı yazmada bir amaç vardır ve bir süreç gerektirir. Bu
süreç; ön hazırlık aşaması, hazırlık aşaması, tasarım aşaması, yazma süreci ve
özdenetim aşamalarından oluşmaktadır.
Yaratıcı Yazma Etkinlik Önerileri:
·
Bir resimden hareketle metin
oluşturmalarını isteme.
·
Bir cümleden hareketle devamını
getirmelerini isteme.
·
Sevdikleri bir hayvanlardan herhangi
biri için herhangi bir türde metin yazmalarını isteme.
·
Okunmuş bir metne veya kitaba farklı bir
son yazmalarını isteme.
·
Farklı türlerde bir şeyler izletip,
izledikleri hakkında duygu ve düşüncelerini dile getirmelerini isteme.
·
Sınıfta hep birlikte bir hikâye yazmalarını
isteme.
·
Şiir türünü hikâye türüne çevirmelerini
isteme.
·
Kişileri değiştirip metni tekrardan
kaleme almalarını isteme.
·
Dinlenen bir müziği yorumlamalarını
isteme.
Beyin Fırtınası:
Öğrencilerin yaratıcı düşünme becerilerini
geliştirmelerine yarayan bir tekniktir. Yaratıcı ve özgün fikirlerin
filizlenmesini ve yeşermesini sağlayan bu teknik, öğrencilerin de sevdiği bir
tekniktir. Yazı çalışması için öğretmenin önceden hazırladığı bir materyal
yardımıyla, öğrencilerin duygu ve düşünce dünyalarının harekete geçirilmesini
esas alan bir tekniktir. Soru-cevap tekniğinin ardından, fikirleri ve hayalleri
harekete geçtikten sonra, yazma aşamasına geçilir.
Grupla Yazma Çalışmaları:
Öğretmen,
öğrencilerden yazma çalışma yapmalarını istemeden önce nasıl yazmaları gerektiğini
uygulamalı olarak öğretmelidir. Grup çalışmalarıyla öğrenilenler
desteklendikten sonra, bireysel yazmaları istenir.
Yetizleme Çalışmaları:
Yetizleme,
bir metinden hareketle yeni bir metin oluşturma çalışmasıdır. İçeriği, inceleme
ve araştırmaya dayalı yazma çalışmalarında kullanılır. Bütünleyici çalışma
biçiminde gerçekleştirilir. Öğrencilerin ortaya koydukları metin, yola
çıktıkları metinden farklı olmalıdır. Bu farklı türlerde metin oluşturmalarını
geliştirecek nitelikte bir çalışmadır.
Yetizleme çalışmalarının
yürütülmesi sürecine yönelik önemli noktalar:
·
Bu etkinlik çalışması için ön hazırlık
gerekmektedir ve çalışmada yararlanılan metne dair öğretmenin öğrencilere bilgi
verilip öğrencilere dağıtılmalıdır.
·
Öğrencilere dağıtılan metin okunup,
metne dair konuşmalar yapılmalıdır.
·
Okunan metin üzerine tartışılmalı,
soru-cevap, beyin fırtınası vb. teknikler kullanılmalıdır.
·
Konudan yola çıkarak yetizleme çalışması
yapılmalıdır.
·
Yola çıkılan metin kaynak
niteliğindedir, öğrencilerin farklı türlerde yazılması istenir ve düşünceyi
geliştirme yollarını kullanarak farklı türlerde metin oluşturmaları istenir.
·
Çalışmanın her aşamasında öğrenciye yol
gösterilmelidir. Açıklayıcı yönergeler sunulmalıdır.
·
Son olarak yönergeden hareketle okunan
ve tartışılan metinden yola çıkılarak yazmaları istenir.
Kümeleme ya da Salkım Oluşturma
(Cluster) Tekniği:
Bu
tekniğe ön hazırlık ile başlanır, dağınık duygu ve düşünceler boş bir kâğıda
aktarılır. Ardından yardımcı kavramlar üretilerek, ana kavram etrafında kümeler
oluşturulur. Bu kümeler, salkımlar ana kavrama oklar ile bağlanır. Ana kavram
ile ilişkili olan olmayan seçilir, yeni kavramlar salkımlarla ana kavrama
bağlanır. Kavramlar arası etkileşim ile yazıya hazır hâle getirilir. Ardından
paragraflar yazılır ve metin oluşturulur.
Kontrollü Yazma:
Bu
çalışmaya yönelik, yer değiştirme, örneğe uygun kompozisyon yazma, yeniden
sıraya koyma, sorulara cevap vererek paragraf yazma, tamamlama alıştırmaları
yapılabilir.
Güdümlü Yazma:
Bu
çalışmaya yönelik, dikte yapma, dikteli kompozisyon, not alma, özetleme,
anahtar belirleme alıştırmaları yapılabilir. Dikte çalışmaları, öğrencilerin
yazım ve noktalamaya uygun yazılar ortaya koyabilme becerileri için önemlidir.
Dikte çalışması, Telaffuz, sözcük dağarcığı, dinleme becerileri gelişmesine
yardımcı olmaktadır.
Konunun Zıddını/Olumsuzunu
Düşünerek Yazma:
Zıtlıklardan
yararlanma tekniği öğrenciye yazmayı sevdiren bir çalışmadır. Öğrencilerin
yazmaya olan çekinikliklerine karşı durumu iyileştiren bir tekniktir.
Serbest Yazma Etkinlikleri:
Bu
teknikte öğretmenin vereceği yönerge ve yapacağı kontroller önemlidir. Serbest
yazmada öğrenci bağımsızdır. Bu bağımsızlık ona düzensizlik tanımamaktadır.
Kurallara ilişkin yazmaları gerekmektedir. Ön bir hazırlık ve tartışma
aşamasından sonra yazılır. Bazen konuda öğrenciler serbest bırakılmalıdır. Bu
sayede kendi duygu ve düşüncelerini özgünce ve özgürce ifade edebilirler. Serbest yazmada amaç, kendilerini iyi ifade
etmelerini sağlamak ve anlatım yeteneklerinin gelişmesine yardımcı olmaktır.
Yazma Yöntemleri Çerçevesinde Yapılabilecek
Çalışmalar:
·
Anahtar sözcük yöntemi
·
Resimden hareketle yazma
·
Masal kurma yöntemi
·
Günlük yazma yöntemi
·
Eleştirel yazma
·
Tahminde
bulunma
·
Serbest yazma
Benzerlik Oranı %3'tür.
Yorumlar
Yorum Gönder