6. Bölüm kitap özeti

                                   YAZININ TEMEL UNSURLARI

Yazıyı Oluşturan Öğeler:

Konu ve Tema(İzlek):  

    Üzerine yazı yazmak istediğimiz, fikir beyan etmek istediğimiz her şey konudur. Tema ise beyan etmek istediklerimizin ele alınış yönüdür. Temada daha çok konunun vurgulanan yönünü oluşturur. Bir nevi konunun özüdür. Konu olmadan yazı meydana gelemez. Her şey hakkında yazılabilir. Yani her şeyin bir konusu vardır.

Yazma konusunu Belirleme:

   İlk ve ortaokulda yazma çalışmalarının konusu belirlenirken geniş bir yelpaze karşımıza çıkar. Duygu ve düşünceler, metin içeriği, tema, önemli gün ve haftalar, özgün düşünceler, önemli kişiler, olaylar baz alınabileceği gibi, her şey oluşturulacak olan metnin konusu olabilir. Önemli olan konuyu seçmeli olarak vermektir. Öğrencinin seçeceği konu hakkında yazması önemli bir husustur. Aynı zamanda üretecekleri metin türü seçme hakkı da öğrencilere tanınmalıdır. Burada amaç yapılandırmacı yaklaşım çerçevesinde, öğrencilere özgürlük tanınarak öğrencilere rahat bir ortam sunulmuş olur. Bu da öğrencilerin yazma süreçleri olumlu etkileyeceği kadar, “yazamıyorum” kaygılarından da kurtaracaktır.

Konunun Sınırlandırılması:

  Konuyu sınırlandırmak, öğrencinin metni hangi açıdan ele alacağına karar vereceği önemli bir unsurdur. Konuyu sınırlandırırken; yazının uzunluğu, konu hakkında edinilen bilgi, değerlendirme yapacak kişinin durumu olmak üzere üç tane ilkeye dikkat edilmelidir. Bu ilkeler çerçevesinde konu sınırlandırılır. Konu sınırlandırma işlemi yazmaya başlamadan önce yapılır ve öğrenci gereksiz detaylardan arınarak öze odaklanır ve yazmaya başlar.

İyi Bir Konunun Özellikleri:

   İlginç olması yazan ve okuyucu için önemlidir. İlgi duyulmayan bir konuda yaratıcı olunamaz, bunun için konuya kendimizi vermemiz gerekir. Aynı zamanda açık, inandırıcı olması yazan ve okuyan için iyi bir konuda bulunması gereken özelliklerdir. Özgün anlatım, sözcüklerin seçimi, cümle kurgusunun ilginç olması da iyi bir konu için gereklidir.

 

Amaç:

   Konu seçilip, sınırlandırdıktan sonra yazının amacı belirlenir. Amaçsız bir yazı düşünülemez. Yaza belli bir amaçla yazısını kaleme alır. Yazdığı yazıda boşluklar bulundurmalıdır ki, okur metni yorumlayabilsin. Öğretme, düşünce ve kanıları değiştirmek, izlenim kazandırmak, olay içinde yaşatmak için yazarız. Türü veya konusu ne olursa olsun, yazmanın özü onu hangi amaçla yazdığımıza dayanır.

Amaç belirlenirken göz önünde bulundurulabilecek noktalar:

1.Hedef kitleyi belirleme: Yazının amacı hangi kitleye hitap edilecekse, o kitlenin özelliklerine göre belirlenir. Kitleye hizmet edecek bir üslupla ve amaçla yazının yazılması gerekir.

2. Yazı türünü belirleme: Yazma öncesinde belirlenir. Anlatım tarzını belirlemek açısından önemlidir. Yazının amacına göre tür belirlenir. Yazarın okuyucuda izlenim bırakmak gibi bir amacı varsa şiir yazmak yerine makale türünde metni kaleme alamaz. Yazma amacına göre türü belirlemesi gerekir.

3. Örnek metin üzerinde çalışma: Yazma çalışmasına başlamadan önce örnek metin incelemesi yapmak, yazan için bir şablon sunacağı için yazma sürecini olumlu yönde etkiler.

İleti ve Tez:

   Her yazının bir iletisi vardır. Çünkü yazarın okuyucuya aktarmak istediği bir ana düşünce vardır. Bütün metin türleri için geçerlidir bu durum. Yazınsal ürünlerde bir bütünlük vardır ve alımlayıcının tutumuna göre herkes iletiyi farklı yorumlayabilir. Aslında ileti yazarın vermek istediği mesajdır.

Biçem ve Söylem (Üslup, Öz anlatı):

   Üslup bir insanın kimliğidir. Biçem yazının iletisini en iyi şekilde yansıtmayı sağlar. Bunun için sözcükleri seçer ve sıralar. Üslup yazarın söyleyiş tarzıdır ve yazılmak istenen metin için çok önemli başat bir faktördür. Üslup yazarın amacına göre biçimlenir. Amacı bilgi vermek ise üslubu bu amaca hizmet edecek şekilde biçimlenir. Her yazarın kendie has bir üslubu vardır. Yazılmak isteneni zenginleştirmek için bol bol okumalar yapılmalı ve yazma üzerine denemeler yapılmalıdır. Başka yazarları keşfederek kendi özgün üslubumuza ulaşırız. Üslup, üzerine durulmasını ve sürekli çalışılmasını ister. Çok çalışma ile bir özgün bir üslup yakalanır.

  Üslup yazı için bütünleştirici görev görür. Anlatılmak istenenleri, amaca ve iletiye hizmet ederek bir bütün halinde okura sunulmasını sağlar. Metin için seçimler yapar, düzenler ve bütünleştirir. Biçemin genel özellikleri arasında; açıklık, akıcılık, duruluk ve yalınlık bulunmaktadır. Bu bileşenlerin sağlanması biçem için önemlidir fakat bu kurallara uymakla özgün bir üslup edinilemez. Kişinin kendini, özünü yansıtması gerekir.

Üslubun özellikleri:

·         Dili kendine göre kullanması

·         Orijinal kelimelerin seçimi

·         Mecazlı anlatımın kullanılması

  Üslubu oluşturan unsurlar: Sözcük seçimi ve sözde tasarruf, cümle kurgusu, söyleyiş biçimi, anlatım akıcılığı, anlam bütünlüğü, tür tercihi, metinlerarasılık ile anlatım zenginliğidir. Yazarla ilgili nitelikler; dünya görüşü, okuma durumu ufku…

Plan:

    Yazma gelişigüzel yazılan bir etkinlik değildir. Bir plan dâhilinde oluşturulur. Plan ile mantıklı bir yol izlenerek, anlatılmak istenenler ardışık bir şekilde sıralanarak okuyucuya pürüzsüz bir şekilde sunulur. Metinde ifade edilmek istenenler bir sıra ve düzen çerçevesinde yazılmalıdır. Plan yazarı karasızlıktan, zaman kaybından kurtarır, ona bir yol açar. Plan, duygusal, düşünsel ve devinsel plan olmak üzere üçe ayrılır. Yazar, söyleyecekleri bir düşünsel düzeye yaslayarak bir bütünlük içerinde yazmalıdır. Düşünsel düzen ile yazar, yönünü belirler, yolunu kaybetmez. Düşünsel düzey yani plan,  zihinde anlatılma isteneni sıralar, bir düzene sokar. Planlı yazan kişi neyi, nerede, nasıl konumlandıracağını da iyi bilen kimsedir. Plan ile anlatılmak istenenler yazıya başlamadan önce sıralanır ve öyle yazmaya geçilir.

     Yazıyı planlamanın üç aşaması vardır: Düşüncelerin dökümü, düşüncelerin dökümü ve düşüncelerin kümelendirilmesi olmak üzere üç aşamadan oluşmaktadır. Bu aşamalardan geçen yazma planında, gereksiz görülenler ayıklanarak bir birlik sağlanır. Plan gereklidir ama gerektiği vakit esnetilebilir de.

 

Başarılı kompozisyon yazmak için üç temel ilke:

·         Buluş

·         Düzenleyiş

·         Atlayış

Kompozisyon yazarken plan yapmanın yararları:

·         Anlatılmak istenenlerin bir sıraya koyulmasını sağlar.

·         Konu ve metnin bütünlüğünü sağlamakla beraber konu dışına çıkılmasını engeller.

·         İfade edilenlerin açık bir şekilde anlaşılmasını sağlar.

·         Yazarı kararsızlıktan kurtarmakla beraber, yazara özgüven verir.

·         Yazının yol göstericisidir.

benzerlik oranı %0'dır.